Emir Kusturica je srpski redatelj, scenarist, producent i glumac. Porijeklom je iz Bosne i Hercegovine. Jedno vrijeme je u grupi Zabranjeno pušenje svirao bas gitaru, a nakon toga kao bas gitarist nastupa s grupom Emir Kusturica & No Smoking Orchestra. Bavi se i pisanjem, a 2010. godine je objavljena njegova autobiografija pod nazivom “Smrt je neprovjerena glasina”.
1978. godine je u klasi profesora Otakara Vávre završio studij filmske režije na Filmskoj akademiji u Pragu. Za vrijeme studija je režirao dva kratka filma: “Jedan dio istine” i “Jesen”, a njegov studentski film “Guernica”, koji je snimljen prema noveli Antonija Isakovića je odnio pobjedu na festivalu studentskog filma u Karlovym Varima.
Rođen je 24.11.1954. godine u Sarajevu. Njegova majka Senija je bila domaćica, a otac Murat je radio u ministarstvu informiranja SR Bosne i Hercegovine. Njegovi roditelji su se deklarirali kao ateisti, a on se 2005. godine na Đurđevdan krstio u pravoslavnoj crkvi.
Oženjen je, a on i supruga Maja imaju dvoje djece, kćer Dunju i sina Stribora. Stribor je krenuo očevim stopama samo kada je glazba u pitanju pa tako svira kao bubnjar u bendu Emir Kusturica i No Smoking Orchestra. Oženjen je i ima sina Janka. Emirova kćer Dunja se bavi dramaturgijom, a u središte pozornosti je došla nakon što se 2015. godine s Aleksandrom III Karađorđevićem pojavila na proslavi rođendana njegovog oca.
Emir Kusturica se nakon studija vraća u rodno Sarajevo i profesionalnu karijeru započinje na RTV Sarajevo. 1979. godine snima svoj prvi igrani film “Nevjeste dolaze”, koji je izazvao dosta kontroverzi, a kasnije je bio i zabranjen zbog “eksplicitnog bavljenja seksualnim tabuima”.
Njegov sljedeći film je bio “Bife Titanik” i zasnovan je na priči Ive Andrića. Kusturica je s ovim filmom imao više sreće nego s prethodnim pa je na nacionalnom televizijskom festivalu u Portorožu osvojio nagradu za režiju.
Nakon osnivanja Akademije scenskih umjetnosti u Sarajevu 1981. godine, bio je angažiran kao jedan od profesora na Odsjeku za glumu, koji je u to vrijeme bio ujedno i jedini odsjek na Akademiji. Postao je prvi umjetnički rukovoditelj kultnog kazališta Otvorena scena Obala koje i danas djeluje pri sarajevskoj Akademiji. Kusturica je u to vrijeme bio uključen i u pripreme za otvaranje Odsjeka za režiju koji je s radom počeo 1989. godine.
U dugometražnoj igranoj produkciji je debitirao 1981. godine filmom “Sjećaš li se Dolly Bell?” koji je nastao prema scenariju Abdulaha Sidrana. Ovaj film mu je donio nekoliko nagrada, a on je svoj talent pokazao i u sljedećem filmu, drami “Otac na službenom putu” iz 1985. godine.
Kusturica je bio scenarist u filmu “Strategija svrake” iz 1987. godine. Od 1986. do 1988. godine je svirao bas-gitaru u sarajevskom rock sastavu Zabranjeno pušenje, a ta njegova faza i druženje sa sarajevskim rock glazbenicima, među kojima je bio i Goran Bregović, ostavila je traga i u njegovom filmskom opusu. Goran Bregović je kasnije radio glazbu za njegove filmove “Arizona Dream”, “Dom za vješanje” i “Underground”.
Početkom rata u Bosni i Hercegovini odlazi u Sjedinjene Američke Države. Ondje je na Sveučilištu Columbia u New Yorku predavao režiju. Jedan od njegovih tamošnjih studenata mu je pokazao svoj scenarij prema kojemu je nastao Kusturičin prvijenac na američkom tržištu – “Arizona Dream”. U filmu iz 1993. godine, glavne uloge su ostvarili Faye Dunaway, Johnny Depp i Jerry Lewis.
Po scenariju Dušana Kovačevića je napravio film “Underground” iz 1995. godine, koji je djelomično bio financiran od strane državne Radiotelevizije Srbije. Film je zbog svog sadržaja, koji su mnogi protumačili kao opravdavanje srpske agresivne politike, izazvao brojne kontroverze i otvorene napade. Neki od kritičara su u ovom njegovom filmu vidjeli samo četničku i prosrpsku propagandu i njihov pogled na sukobe u Jugoslaviji, dok su drugi vidjeli ironičan pogled na balkanske etničke grupe.
Kusturica je u tom razdoblju dao nekoliko intervjua u kojima je zapadne i islamske medije prozvao za raspirivanje rata i na neki je način branio politiku Slobodana Miloševića. Ovim filmom i čestim boravcima u Srbiji te izjavom da se osjeća kao Srbin je izazvao lavine negativnih reakcija i prosvjeda u Bosni i Hercegovini, zbog čega su njegovi filmovi bojkotirani na Sarajevskom filmskom festivalu. Unatoč svim kontroverzama, ovaj film mu je na filmskom festivalu u Cannesu donio drugu Zlatnu palmu.
1998. godine je za film “Crna mačka, beli mačor” dobio Srebrnog Lava za režiju na Venecijanskom filmskom festivalu. Glazbu za film je izveo sastav No Smoking Orchestra, čiji je osnivač Nele Karajlić. Kusturica je kasnije snimio videospot za njihov album “Unza Unza Time” iz 1999. godine.
Kao glumac, Emir Kusturica se pojavio u filmovima , “Valter brani Sarajevo” (1972.), “Udovica iz Saint-Pierrea” (2000.), “Dobri lopov” (2002.).
2004. godine je završio film “Život je čudo”, ratnu dramu čiji je radni naslov bio “Gladno srce”. Scenarij je, osim Kusturice, potpisao i Ranko Božić, a film opisuje ratne sukobe u BiH 1992. godine. Za potrebe ovog filma je nastalo selo Drvengrad, koje je prema Kusturičinoj ideji trebalo predstavljati način života, borbu protiv kapitalizma i globalizacije. Na prijedlog književnika i njegovog prijatelja Petera Handkea, grad je pod imenom Küstendorf postao poznat i u svijetu.
Kusturica je za ovaj idejni projekt 2005. godine dobio Europsku nagradu za arhitekturu Philippe Rotthier. Nagradu dodjeljuje Fondacija za arhitekturu iz Bruxellesa, a žiri je u obrazloženju istaknuo da ovaj projekt “koristi izvornu arhitekturu svog podneblja kao faktor pacifikacije, izvor zadovoljstva i poticaj za razvoj ekonomsko-turističkih potencijala cijele regije”.
2005. godine je snimio dugometražni dokumentarni film “Maradona by Kusturica”. Prva klapa dokumentarnog filma o nogometašu Maradoni je pala 18.3.2005. godine, a film se snimao u Buenos Airesu, Barceloni, Napulju, na Kubi te na još nekoliko lokacija.
2009. godine je radio na povijesnom filmu posvećenom meksičkom revolucionaru Franciscu Villi. Film je sniman u Meksiku i Španjolskoj, a glavne uloge su odigrali Johnny Depp, Penélope Cruz i Javier Bardem.
Iste godine u Francuskoj snima film “Oproštaj”, a 2012. godine je u Francuskoj i Španjolskoj snimao film “7 dana u Havani”.
2016. godine je na filmskom festivalu u Veneciji premijerno prikazan njegov film “Na mliječnom putu” , a kritičari su ovaj njegov igrani film opisali kao zamornu romantičnu ekstravagancu. Kusturica u filmu glumi mljekara Kostu koji se zaljubio u lijepu i misterioznu ženu čiji je lik utjelovila Monica Bellucci, a radnja se odvija tijekom rata u Bosni i Hercegovini.
Za film “Sjećaš li se Dolly Bell?” je nagrađen Zlatnim lavom za najbolji debitantski film na Filmskom festivalu u Veneciji i nagradama AGIS, CIDLAC i FIPRESCI na Festivalu jugoslavenskog igranog filma u Puli 1981. godine.
Film “Otac na službenom putu” mu na filmskom festivalu u Cannesu donosi Zlatnu palmu i nominaciju za nagradu Oskar u kategoriji za najbolji strani film. Ovaj film mu je također donio i Zlatnu arenu za režiju i nagradu Jelen.
1989. godine je za film “Dom za vješanje” na filmskom festivalu u Cannesu nagrađen za najbolju režiju, a dobio je i specijalnu nagradu Roberto Rossellini.
Za film “Arizona Dream” je nagrađen Srebrnim Medvjedom i posebnom nagradom žirija na Filmskom festivalu u Berlinu 1993.
Film “Život je čudo” je dobio nagradu francuske filmske akademije César za najbolji film snimljen 2005. godine u EU.
2005. godine je bio predsjednik glavnog žirija 58. Filmskog festivala u Cannesu. Osim njega, u žiriju su se nalazili poznati redatelji John Woo, Agnès Varda, Benoît Jacquot, Fatih Akin, zatim Toni Morisson i velike glumačke zvijezde Salma Hayek, Javier Bardem i Nandita Das.
Tema: Emir Kusturica 
